Fobiyalar Fobiyalar (qorxular) Fobiya qorxudan fərqlidir. Qorxu bütün insanlara, o cümlədən heyvanlara xasdır. Qorxudan fərqli olaraq fobiya məntiqli deyil, irrasionaldır. Beləki qorxu real təhlükəyə qarşı insanda olan reaksiyadırsa, fobiyalar isə real olmayan təhlükəyə qarşı yönələn bir reaksiyadır. Məsələn, hidrofobiya su qorxusu, klaustrofobiya qapalı məkəndan qorxu, aviofobiya isə hava nəqliyyatında uçmaq qorxusu kimi. Məlumdur ki, qorxular başqasının təcrübəsinə əsaslanaraq, “qaranlıq otaqda fantaziyaları” təkrarlamaqla qorxmağı öyrənmək nəticəsində yaranır. Fobiyalar isə öz güclü emosional təcrübə, öyrənmə və bir cəhd nəticəsində ortaya çıxır. Fobiyalar ani öyrənmə sürəti və xarici aqressor ilə xarakterizə olunur və bu, fobiya ilə digər müxtəlif qorxular arasındakı fərqlərdəndir. Fobiyalar insanın normal yaşamasına maneə olan amillərdəndir. Bəzən isə fobiyalar insan üçün əzabverici hal alır. İnsan əzablardan dolayı həyatı ağrılı, acılı keçir. Fobiyaları sayı olduqca çoxdur və insan psixikasının dərinliklərində qərarlaşıb. Fobiya psixi pozuntu və ya onun əlamətlərindən biridir, ifadəsi müəyyən vəziyyətlərdə və ya onların qarşısında baş verən güclü qorxu və ya təcrübədir. Fobiyanın inkişafı nəticəsində insan hər hansı bir vəziyyətdən, eləcə də onlar haqqında düşüncələrdən qaçmağa başlayır. Fobik pozuntularda insan başına bir şey gələcəyindən qorxur, özü üçün, sağlamlığı üçün qorxur. Məsələn, klaustrofobiya vəziyyətində subyekt qapalı məkandan qaçmağa başlayır, aviofobiya zamanı isə, hava nəqliyatına minməkdən qaçır. Göründüyü kimi fobiya əslində şəxsin öz qavrayışında qəbul etdiyi bir təhlükədi, həqiqi təhlükə deyil. Loqoterapiyada (üst psixologiya) V. Frankl fobik qorxuya nevrozlardan biri kimi baxır. Loqoterapiyada fobiya psixogen nevrozdur, burada bir insan hər dəfə ondan qaçmağa çalışır. Loqoterapiya fobiyanı psixogen nevroz hesab edir ki, bu da insanda bunun yenidən baş verə biləcəyi qorxusuna səbəb olur və bununla yanaşı gözləmə qorxusu (fobiya) yaranır ki, bu da simptomun yenidən görünməsinə gətirib çıxarır, hansı ki, bu da insanın yalnız qorxuya olan qorxusunu artırır. Nevrotik proseslərə 4 amil daxildir: 1) xarakterin qorxuya meyli, 2) vegetativ labillik, 3) travmatik hadisə, 4) zəif inkişaf etmiş özünüdistansiya (özünü aşma) . Qeyd: bu kimi hallarda insanın psixoloq/psixoterapevtə müraçiət olunması tövsiyə olunur.

99