Böhran bir şansdır Hər böhran yeni bir şansdır İlk olaraq qeyd edək ki, böhran adətən insanın yaşadığı dəyərlərin göründüyü və hiss olunduğu bir dönüş nöqtəsinə çevrilir. İnsan üçün “Hər şey yaxşı gedəndə” onu hərəkət etdirən dəyərlərin fərqinə varmır. Ançaq, daşıyıcı dəyərlər təhlükə ilə üzləşdikdə yaxud itirildikdə, ona aydın olur ki, nədən məhrum olub. Eyni ilə insanın hava ilə münasibəti kimi. İnsan ondan nəfəs alır, fəqət fərqinə varmır. Elə ki, havasızlıq olur, hava çirklənir və ya xoşagəlməz qoxular olur, o zaman həyatda yaşamaq üçün insan ən lazım olan şeyi dərk edərək, onu boğulma tutur. Həyatda müxtəlif vəziyyətlər insanlarda böhrana səbəb ola bilər. Biri üçün boşanmaq, miqrasiya, işdən çıxmaq xoşagəlməz bir vəziyyət, digəri üçün bu həyatın alt-üst olması deməkdir. Neytral və müsbət həyat vəziyyətləri, - ailə həyatı qurmaq, uşaq dünyaya gətirmək, yeni evə köçmək, universitetə qəbul və oranı bitirmə insanda böhranın yaranmasına səbəb ola bilər. Tək mənfi vəziyyətlər yox, həm də neytral və müsbət vəziyyətlərdə insanda böhran yarada bilər. İnsanlar həyatları boyu müxtəlif bioqrafik böhranlardan keçir, buna aitdi: doğum, süddən kəsilmək, uşağın bağçaya getməsi və bitirməsi, məktəbə qəbul və oranı bitirmək, universitetə qəbul və oranı bitirmək, müstəqil peşə fəaliyyətinə başlamaq, ailə qurmaq, uşaq sahibi olmaq, pensiyaya çıxmaq və s. Bioqrafik böhranlar əvvəlcədən görünə bilmə və deyilə bilmə xüsusiyyətinə malikdir. Ançaq, bioqrafik böhranın bu xüsisiyyətinə baxmayaraq insan üçün bu gözlənilməz bir şey olaraq qəbul edilir. Bundan başqa individual və kollektiv böhranlarında olduğunu deyə bilərik. İndividual böhranlara insanın işdən çıxması, yaxın birinin ölümü, ağır və ya sağalmaz xəstəlik, boşanma, sonsuzluq diaqnozunun qoyulması və s. aitdir. Kollektiv böhranlara isə, əsirlik, müharibələr, kütləvi şəkildə ölkədən köç, fövqaladə hadisələr və s. daxildir. Böhranlar həmişə özü ilə şans daşıyır, bu onların əsas həlledici özəlliyidir. Böhran noetik (mənəvi), psixi və fiziki problemdir. Böhran problemi insanın yalnız intellektinə deyil, həm də duyğularına və motivasiyasına təsir qoyur. İnsanın həyatındakı böhranlar vacib bir dönəm olaraq, onun inkişafında stimul rolunu oynayır. Böhran hər bir əzab içində olan insan üçün çağırışdır, ançaq, sadəcə insan üçün deyil, cəmiyyətədə bir mesajdır. Əlavə olaraq böhran hər bir əzab çəkəni və cəmiyyəti zənginləşdirir. Böhranı adlıya bilməyən insanlar, tək qalırlar, uzaqlaşırlar, ona təslim olurlar, özlərinə çəkilirlər – bunlar böhrandan çıxış yolunu tez tapa bilməyən və ya heç tapa bilməyənlərdir. Lakin, bəzi insanlar isə, çasarətlə böhranı adlaya bilirlər – bu prosesdə olan insanlar yeni özünüdərk və yeni özünütanımağa çatırlar. Lakin dediyimiz kimi, böhran hər kəsdə baş vermir. Böhran zamanı insan depressiyaya, apatiyaya düşə bilir, bəzilərində isə “ruh inadkarlığı” oyadır, onları daha fəal edir, bu hallar müxtəlif insanlarda fərqli olur. Sual yaranır, nə üçün? Nə üçün birinə görə işdən çıxmaq xoşagəlməz bir vəziyyət olduğu halda, digəri bu vəziyyətdə böhran yaşayır? İnsanın böhrana düşüb-düşməməsi, onun bir xəstəlik və ya dəyişmiş həyat vəziyyətinin gündəlik reallığını məna və dəyər inteqrasiyasını həyata keçirə bilməsindən asılıdır. Böhranın baş verməsi - insanın fərdi baxışı və ya xəstəliyin gedişatının və ya həyat vəziyyətinin qiymətləndirilməsindən asılıdır. Böhran fiziki və ya psixi xəstəliklər olmadan da ola bilər. Hər bir xəstəlikdə istər fiziki olsun, istərsə psixi, böhransız ola bilər. Xəstəliklər insanın fiziki və psixi ölçüsünə aitdirlər, orada da yaranırlar. Böhran isə insanın noetik ölçüsündə baş verir. Viktor Franklın tələbəsi professor Uve Böşemayer “Von den hellen Farben der Seele” əsərində bildirir ki, ontoloji baxımdan baxdıqda aydın olur ki, böhranlar həyat yolunda işarələrdir. Böhran - paradoksal bir hadisə olaraq, insanın inkişaf prosesinin zamanla məhdudlaşan intensiv mərhələsdir. Bu paradoksal bir hadisə əvvəl ağrılı qəbul edilir, ançaq, onu aradan qaldırdıqdan sonra böyük məna dolu bir həyatı təşkil etmək üçün təcrübənin əsası və mənbəyi olur. Hər böhranda insan öz problemindən “daha böyük” olduğunu başa düşə bilər. Professor U.Böşemayer öz yaşadığı ağır xəstəlikdən dolayı keçirdiyi böhrandan söz açır: İllər əvvəl ağır xəstəlik keçirdəndə həyatım itmiş kimi görünürdü. Əvvəlcə mənə qorxu gəldi. Sonra məndə bir az ümid yarandı. Sonra güclü əminlik hissi yarandı məndə. Və sonda böhranın özü ilə həyatımda yeni dönüş gətirə biləcəyinə inam. Mən səhv etmədim. Hər bir böhran insanı bir mənəvi şəxsiyyət kimi inkışafına şərait yaradır, onun üçün yeni bir ulduzun yanmasına, yeni bir fürsətə aparır.

112